هم‌اندیشی

گسست هست و باید در فلسفه اخلاق - مطلب شماره 26
کسانی که قائل به گسست هست و باید یا واقعیت و ارزش هستند دو نوع دفاع از این ایده شان ارائه می دهند:
معرفت شناختی و وجود شناختی
دفاع معرفت شناختی شان از دوگانگی واقعیت و ارزش این است که می گویند چطور می توانند ارزشها وجود داشته باشند در حالیکه هیچ عضو حسی ای برای تشخیص آنها نداریم؟
هیلاری پاتنم به این ایراد اینگونه پاسخ می دهد:
دریافت حسی ما لوح سفیدی نیست بلکه اعمال مفهوم های ماست. در قالب مثال می شود اینرا اینگونه بیان نمود:
ما چکونه می توانیم به شاد بودن مردم پی ببریم با اینکه حس جداگانه شادی یاب نداریم؟
حقیقت این است که می توانیم ببینیم دیگران شاد اند و بگوییم دیگران شادند وقتی مفهوم شادی را کسب کرده باشیم.
کسانی که دنبال حس جداگانه شادی یاب هستند به این دلیل است که بر اساس نگاه تجربه گرایانه شان معتقدند دریافت های حسی ما از لحاظ ارزشی خنثا هستند و واقعیت های خنثا را تحویلمان می دهند و ارزشها در یک نگاه از طریق تداعی به تجربه افزدوده می شود و درنگاه دیگر از طریق خواست و اراده.
ولی این نظر از سوی عده ای از جمله پراگماتیست ها بشدت رد شده است، از نظر این عده تجربه خنثا نیست، ما در کودکی آغوش مادر، گرما و سیری را خوب و درد را بد تجربه می کنیم یعنی بنوعی ارزشگذاری داریم. اما خب این ارزشگذاری های ما الزاما همانها که در واقع ارزشمندند نیستند. ارزشهای عینی از طریق نقد ارزش گذاریهای لا ینقطع ما بدست می آیند.
سوال: با چه معیاری موجه بودن یا نبودن این ارزشگذاریها را بدست می آوریم؟
بنا بر دیدگاه تجربه گرایانه در ابتدا تجربه و دریافت حسی، انبوهی از واقعیت های خنثا به لحاظ ارزشی را به ما می دهد بعد از آن شروع می کنیم به داوری ارزشی، در چنین موقعیتی که دستمان از هر گونه ارزشی تهی است باید معلوم کنیم این داوری ارزشی مستنتج از انبوه هست ها موجه است یانه؟
اما بنا بر دیدگاه دیگر که دریافت حسی بلحاظ ارزشی خنثا نیست ما اندوخته ای از توصیفات واقعیت و ارزشگذاریهای همراه با آنها داریم که در برخی از آنها چون وچرا نیست و از همینها در نقد و توجیه ارزشگذاریهامان استفاده می کنیم.
به عبارت دیگر معیار واحدی که با آن در باره موجه بودن ارزشگذاریها قضاوت کنیم نه هست نه نیازی به آن است. فلسفه کارش نقد این ارزشگذاری هاست. در واقع آنچه برای تحقیق بطور عام خوب است برای تحقیق در باب ارزش هم خوب است.
چه چیز برای تحقیق بطور عام خوبست؟
تحقیقی که این چند خصلت را داشته باشد:
از اصول اخلاق گفتمانی هابرماسی ها تبعیت کند
از طرح سوال یا ایراد یا از شکل گیری فرضیه ها و نقد آنها در مسیر تحقیق جلوگیری نمی کند.
اگر آزمایش ممکن باشد، بر آزمایش وگرنه بر مشاهده و تحلیل مشاهدات تکیه می کند.

از : عضو گروه هم اندیشی - سرکار خانم حفیظی